กังหันน้ำชัยพัฒนา

 

กังหันน้ำชัยพัฒนา

กังหันน้ำชัยพัฒนา หรือเครื่องกลเติมอากาศที่ผิวน้ำหมุนซ้ายแบบทุ่นลอย เป็นอุปกรณ์บำบัดน้ำเสียชนิดหนึ่ง มีลักษณะการทำงานคล้ายกังหันวิดน้ำขึ้นเหนือผิวน้ำเพื่อเติมอากศหรือออกซิเจนในแหล่งน้ำ เกิดขึ้นในช่วงที่ประเทศไทยเริ่มเผชิญหน้ากับปัญหาน้ำเสีย พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงศึกษาและประดิษฐ์อุปกรณ์เติมอากาศขึ้นเมื่อพุทธศักราช ๒๕๓๑ แล้วทรงมอบหมายมูลนิธิชัยพัฒนาศึกษาวิจัยเพื่อทำต้นแบบพร้อมสนับสนุนงบประมาณให้กรมชลประทานสร้าง นำไปใช้งานตามแหล่งน้ำเสียเทั่วประเทศ กรมทรัพย์สินทางปัญญาได้ทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายการจดสิทธิบัตรการประดิษฐ์เลขที่ ๓๑๒๗ และองค์กรนักประดิษฐ์โลกจากประเทศเบลเยียมได้ทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายรางวัลในฐานะที่ทรงสร้างนวัตกรรมที่เป็นประโยชน์ต่อการรักษาสิ่งแวดล้อม

ภาพจากwww.chaipat.or.th

ในช่วงพุทธศักราช ๒๕๓๐ เป็นต้นมา ประเทศไทยเริ่มเผชิญปัญหาน้ำเสียที่ส่งผลต่อการทำมาหากินและสุขภาพของประชาชน พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงศึกษาหวิธีแก้ปัญหาน้ำเสียและมีค่าออกซิเจนต่ำ ทรงประดิษฐ์อุปกรณ์เติมอากาศหรืออกซิเจนอย่างง่ายและประหยัดโดยประยุกต์จาก หลุก หรือระหัดวิดน้ำเข้าสู่พื้นที่การเกษตรทางภาคเหนือ ต่อมาเมื่อวันที่ ๒๔ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๕๓๑ ได้พระราชทานแนวพระราชดำริเรื่องการแก้ไขปัญหาน้ำเสีย โดยการเติมออกซิเจนในน้ำ ๒ วิธี คือ อัดอากาศเข้าไปตามท่อแล้วเป่าลงไปใต้ผิวน้ำให้ฟองกระจาย และให้กังหันวิดน้ำขึ้นเหนือผิวน้ำ แล้วปล่อยให้ตกลงน้ำตามเดิม ทรงมอบมูลนิธิชัยพัฒนาศึกษาวิจัยและสนับสนุนงบประมาณให้สำนักเครื่องกล สังกัดกรมชลประทาน กองทัพเรือ มหาวิทยาลัยและสถาบันต่างๆ ทดลองประดิษฐ์กังหันน้ำให้เหมาะสมกับสภาพแหล่งน้ำในประเทศไทย โดยยึดหลักไทยทำไทยใช้ พระราชทานชื่อว่ากังหันน้ำชัยพัฒนา มีลักษณะเป็นเครื่องกลเติมอากาศที่ผิวน้ำหมุนข้างแบบทุ่นลอย ชื่อภาษาอังกฤษว่า Chaipattana Low Speed Surface Aerator Model RX-2 รหัส RX-2 มาจาก Royal Experiment หรือการทดลองของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ลำดับที่ ๒ ต่อจากเครื่องกลเติมอากาศแบบแรกที่ดัดแปลงมาจากอุปกรณ์เติมอากาศในบ่อเลี้ยงกุ้ง และมีใช้ในบ่อน้ำบริเวณโครงการส่วนพระองค์ สวนจิตรลดาอยู่ก่อนแล้ว

...

พุทธศักราช ๒๕๔๙ คณะรัฐมนตรีมีมติถวายพระราชสมัญญา พระบิดาแห่งการประดิษฐ์ไทย พุทธศักราช ๒๕๕๑ สมาพันธ์นักประดิษฐ์นานาชาติ (International Federation of Inventors' Association - IFIA) ซึ่งมีสำนักงานใหญ่อยู่ที่ประเทศฮังการี ขอพระราชทานทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายถ้วยรางวัลนักประดิษฐ์นานาชาติ

กังหันน้ำชัยพัฒนา เป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้ชาวไทยตื่นตัวด้านสิ่งแวดล้อม และต่างชาติตระหนักว่าพระมหากษัตริย์ไทยทรงร่วมคิดค้นทดลองเพื่อแสวงหาแนวทางบรรเทาปัญหาสิ่งแวดล้อมในโลกปัจจุบัน

{{ดูเพิ่มเติม|เครื่องกลเติมอากาศ/สิทธิบัตร/พระบิดาแห่งการประดิษฐ์ไทย