การวิเคราะห์สภาพการไหลในคลองมหาชัยและคลองหลวง จ.สมุทรสาคร
FLOW CIRCULATION ANALYSIS IN THE MAHACHAI AND LUANG CANALS, SAMUTSAKHON PROVINCE
ไอศวรรย์ ชั้นกาญจน์ (Aisawan Chankarn)1
สุรเจตส์ บุญญาอรุณเนตร (Surajate Boonya-aroonnet)2
วรวิทย์ มีสุข (Vorawit Meesuk)3
รอยล จิตรดอน (Royol Chitradon)4
1ผู้ช่วยนักวิจัย สถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้ำและการเกษตร (องค์การมหาชน)
2นักวิจัย สถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้ำและการเกษตร (องค์การมหาชน)
3ผู้ช่วยนักวิจัย สถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้ำและการเกษตร (องค์การมหาชน)
4ผู้อำนวยการ สถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้ำและการเกษตร (องค์การมหาชน)
บทคัดย่อ : พื้นที่คลองมหาชัยและคลองหลวง จ.สมุทรสาครได้ประสบปัญหาน้ำท่วม น้ำเน่าเสีย เนื่องจากสภาพน้ำนิ่งไม่ไหลเวียน อีกทั้งปัญหาการตื้นเขินของลำคลองจากการทับถมของตะกอนมานานนับ 10 ปีแล้ว การศึกษานี้จึงมุ่งเน้นที่จะหาแนวทางปฏิบัติในการบรรเทาปัญหาดังกล่าวข้าง ต้นให้ได้มากที่สุด ด้วยการบริหารประตูระบายน้ำในพื้นที่อย่างเป็นระบบตามจังหวะขึ้นลงของน้ำ ทะเล โดยอาศัยแบบจำลองทางคณิตศาสตร์ MIKE11 ในการจำลองและวิเคราะห์การไหลของน้ำในพื้นที่ซึ่งได้รับอิทธิพลจากน้ำทะเล หนุน โดยได้เลือกจำลองเหตุการณ์ระหว่างวันที่ 23-25 เม.ย. 2551 รวมทั้งสิ้น 4 กรณี ทั้งกรณีการไหลแบบปกติ และการไหลเมื่อมีการบริหารด้วยประตูระบายน้ำ ซึ่งประกอบไปด้วย 1) ไม่บริหารประตูระบายน้ำ 2) ลดระดับน้ำด้านในประตูระบายน้ำ 3) เพิ่มการไหลเวียนออกคลองมหาชัย และ 4) เพิ่มการไหลเวียนออกคลองหลวง และสอบเทียบ ณ สถานีวัดระดับน้ำประตูระบายน้ำคลองมหาชัย และคลองหลวง จากผลการศึกษาสามารถสรุปได้ว่า สำหรับกรณีที่ 2 และ 3 สามารถลดระดับน้ำหลังประตูระบายน้ำคลองมหาชัยได้ 40 และ 48 ซม.ตามลำดับ ส่วนกรณีที่ 3 และ 4 ช่วยพัฒนาคุณภาพน้ำ โดยทำให้มีการไหลเวียนดีขึ้น อีกทั้งยังเพิ่มปริมาณน้ำที่จะช่วยพัดพาตะกอนบริเวณคลองหลวงได้มากขึ้น 1 เท่า และ 1.5 เท่าตามลำดับ
ABSTRACT : For 10 years, the area around Mahachai and Luang canals in Samutsakhon province has encountered flood problems and low water quality from stagnant water. A poor circulation particularly in the Luang canal causes sediment depositions and the canal became shallower. This paper presents guidelines for alleviating such problems by regulating water gate against tidal waves. MIKE11 is a modeling tool with one-dimensional flow used for simulating and analyzing flow circulation influenced by tides in the network of Mahachai and Luang canals. The simulation was conducted from 23-25 April 2008 for various scenarios: 1) no gate regulation, 2) lower water level at the inner area of Mahachai water gate, 3) increase flow circulation oriented to the Mahachai canal, and 4) increase flow circulation oriented to the Luang canal. Results were calibrated with the observed water level at two stations (Mahachai and Luang water gates). It is found that the second and third scenarios reduce the water level at the inner area of Mahachai water gate by 40 cm and 48 cm respectively. Also, the third and forth scenarios give better flow circulation by increasing the water volume flowing through Luang water gate by 1 and 1.5 times which could potentially improve the water quality or sediment flushing.
KEYWORDS : Flow circulation, Flood, One-dimensional flow, Water quality
1. บทนำคลองมหาชัย เป็นคลองที่เชื่อมคลองบางกอกน้อยกับแม่น้ำท่าจีน และมีคลองซอยเชื่อมออกทะเลอยู่มาก น้ำเหนือหลากจากแม่น้ำเจ้าพระยาที่ไหลผ่านคลองบางกอกน้อยมาปะทะกับน้ำเค็ม ที่หนุนขึ้นมาจากคลองมหาชัยผ่านทางแม่น้ำท่าจีน ทำให้เกิดสภาพน้ำนิ่ง ไม่ไหลเวียน น้ำบริเวณนี้จึงเน่าเสีย และมีกลิ่นเหม็น อีกทั้งปัญหาการตื้นเขินของลำคลองจากการทับถมของตะกอนมานานนับ 10 ปีแล้ว และในช่วงที่น้ำขึ้นสูงยังประสบปัญหาน้ำท่วม และเอ่อล้นอีกด้วย ส่วนในคลองหลวงซึ่งอยู่ใกล้ปากแม่น้ำท่าจีนแม้ปัญหาน้ำเน่าเสียจะไม่รุนแรง เท่า แต่สภาพน้ำตายบริเวณกลางคลองส่งผลให้เกิดการทับถมของตะกอนและตื้นเขิน [1, 2]